نقش مساجد در حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

به گزارش سرویس مسجدخبر پایگاه تخصصی مسجد؛ یکی از دغدغه‌های امروز جامعه‌ی ما «جوان ماندن جمعیت» است. از زمانی که این دغدغه در کشور ما جدی شده، چندین مجلس و دولت عوض شده است. چندین قانون تصویب شده و هزاران راهکار از سوی کارشناسان این حوزه به دولت‌ها ارائه شده است. اما این دغدغه همچنان می‌رود که به یک بحران تبدیل شود!

 

سوال جدی این است که؛ آیا رسیدگی به این امر مهم و سرنوشت‌ساز باید کاملاً به دولت و مجلس سپرده شود؟ قطعاً مسئله‌ی پیری جمعیت قبل از هر چیزی دامن خود مردم را خواهد گرفت. مردم و به‌خصوص نسل جوان، اگر بخواهند سرنوشت این موضوع را عوض کنند، باید نگاهی بدون ترس و تردید، به تشکیل خانواده و فرزند‌آوری داشته باشند. زیرا آنکه روزی می‌دهد همیشه و همه‌جا، هست!

 

اما رفع این تردید، ترویج سبک زندگی سالم، ازدواج آسان و «اعتقاد به رزاقیت خداوند» و توکل به او، در کجا شکل می‌گیرد؟ آیا مسجد می‌تواند محل مناسبی برای رسیدن به این اهداف باشد؟

 

آیا این تصور که مسائل اقتصادی بزرگترین مانع ازدواج جوانان هستند، صحیح است؟

 

آیا تا کنون شنیده‌اید، کسی به خاطر ازدواج و یا تولد فرزندش، دچار فقر شده باشد؟

 

آیا تجربه بزرگترها و کمکی هرچند کوچک از سوی آن‌ها و قرض‌الحسنه مساجد، می‌تواند برای آغاز راه، دلگرم کننده باشد؟

 

آیا پیدا کردن زوج مناسب از طریق بزرگترها در مسجد می‌تواند «قوت قلب» محسوب شود؟ اطمینان و اعتماد بزرگترها به رابطه‌ای که در مسجد شکل گرفته تا چه اندازه است؟

 

 

صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت (cfssp)، پژوهشگرِ جوان و نویسنده‌ی چندین جلد کتاب و مقاله در حوزه‌ی «مدیریت جمعیت و فرزندآوری» است.

 

 

در موضوع جمعیت و فرزندآوری معتقدم که؛ این مسئله یک مسئله‌ی (Native factorial) است. یعنی؛ متغیرها و فاکتورهای بسیاری بر روی این مسئله تاثیرگذار هستند و ایفای نقش می‌کنند در موازنه‌ی این متغیرها، بخشی از حوزه‌ی اقتصادی و بخشی هم از حوزه‌ی فرهنگ و سبک زندگی تاثیر می‌پذیرند.

 

بر خلاف باور عمومی جامعه که گمان می کند متغیرهای اقتصادی تاثیر و سهم بیشتری در فرزندآوری دارند، نتایج پژوهش‌های ما نشان می‌دهد که؛ بیشترین تاثیر بر مسئله فرزندآوری از جانب متغیرهای فرهنگی و سبک زندگی است.

 

اگر بپذیریم که متغیرهای فرهنگی و سبک زندگی در الگوی فرزندآوری جامعه‌ی ما سهم بیشتر و نقش مهم تری دارند، باید بپذیریم مسجد و در واقع شبکه‌ی مساجد در کشور می‌تواند بر متغیرهای فرهنگی تاثیر بگذارد. به عنوان نمونه یکی از متغیرهای اصلی در حوزه‌ی فرزندآوری، ازدواج و تشکیل خانواده است. قاعدتاً مسجد می‌تواند محلی باشد برای ایجاد روابطی که منجر به ازدواج دو جوان شود. معمولاً این پیوند‌ها بر اساس اعتماد خانواده‌ها به روابطی است که بنیانش در مسجد گذاشته شده است.

 

در حال حاضر یکی از مسئله‌های جدی جوانان پیدا نکردن موردِ (Case) مناسب است که متناسب با خودشان برای ازدواج باشد. در حالی که در مسجد زمینه‌ی یک پیوند و آشنایی مبتنی بر اعتماد کامل، مهیا است. مسجد می‌تواند واسطه ای برای آشنایی خانواده‌ها و زوجین در امر ازدواج باشد و ازدواج هم یکی از متغیرهای اصلی در مقوله‌ی فرزندآوری و افزایش جمعیت است‌. همچنین معتقد بودن به رزاقیت پروردگار و توکل به او که یک باور کاملا ایدئولوژیک است در فضای معنوی مسجد تقویت می‌شود.

 

 

اکنون یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها در امر ازدواج و فرزندآوری مسئله‌ی اقتصادی است. در حالی که هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند با ازدواج و صاحب فرزند شدن به فقر مبتلا شده است! مسجد از این جهت نیز می‌تواند نقش موثری ایفا کند. 

 

تقویت اعتقاد و توکل به پروردگار و بهره گیری از تجارب دیگران و مشاوره‌های کسانی که با باور قلبی به خداوند، زندگی مشترک خود را آغاز کرده‌اند و اکنون صاحب یک زندگی موفق و فرزندان صالح هستند، می‌توانند الگو و قوت قلب برای کسانی باشند که می‌خواهند زندگی مشترک تشکیل دهند.  همچنین کسانی که نسبت به فرزندآوری دچار تردید و نگرانی هستند، می‌توانند با توکل به خدا و بهره بردن از این تجربه ها از شک و تردید رها شوند.

 

نکته‌ی مهم در اینجا، بهره‌مندی از تجربه و مشاوره رایگان در فضای معنوی مسجد است. آموزش‌، منبر، تبلیغ و ارتباط نسل‌های مختلف با یکدیگر، همه با هم در فضای مسجد در دسترس جوانان است.

 

 

بله! ما امروز الگوهایی داریم که در فرزندآوری و تربیت نسل مومن و صالح، عملکرد موفقی داشته‌اند. اکنون شبکه‌هایی از مادران در مساجد با عنوان «مهد مادرانه» تشکیل شده که در نگهداری و تربیت فرزندان به یکدیگر کمک می‌کنند.

 

 

این طرح در چند استان اکنون در حال اجرا است. در این طرح مادرانی که در مساجد با یکدیگر آشنا شده‌اند، طوری برنامه‌ریزی می‌کنند که یک روز در هفته، یکی از مادران در فضای مسجد، از فرزندان خود و دیگر مادران این شبکه نگهداری می‌کند. تا سایر مادران به کارهای دیگر خود رسیدگی کنند. برنامه‌ی روزانه‎ی بچه‌ها هم شامل بازی و آموزش است.این مشارکت و همدلی مادرانه که ما اسمش را «مهد مادرانه» نهادیم، الگوی موفقی است که به‌زودی فراگیر می‌شود.

 

وزن اصلی متغیرها در مسئله‌ی جمعیت، همانا نگرشِ در حوزه‌ی فرهنگ، سبک زندگی، باورها و گزاره‎های ذهنی است. لذا مسجد می‌تواند در تغییر و بهبود آنها نقش بسیار جدی و مهمی داشته باشد.

 

 مخاطبین مساجد به عنوان انسان‌هایی ایدئولوژیک، به هدف رسیدن به فرزند بیشتر در جامعه، نزدیک تر هستند. زیرا سبک زندگی و باورهای اعتقادی آنها به نگرشِ داشتن فرزند بیشتر، بسیار نزدیک است. به همین جهت مسجد یکی از ارکان ترویج فرزندآوری و افزایش جمعیت محسوب می‌شود.

اما در حوزه‌های اقتصاد و طرح‌های بین المللی چند نکته باید تبیین شوند، نکته اول این است که؛ مسئله اقتصاد در باور فرزندآوری بسیار مهم است و وظیفه اصلی در اینجا بر عهده‌ی حاکمیت است. حاکمیت بعد از سالها تلاش در سال ۱۴۰۰ قانون جوانی جمعیت را تصویب کرد که از سال ۱۴۰۱ لازم الاجرا شده است و در قانون بودجه‌ی سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ هم گنجانده شده است. اجرای این قوانین نیازهای خانواده برای تهیه‌ی مایحتاج اولیه و در نتیجه رسیدن به فرزند بیشتر را تامین می‌کند.

 

این که از عبارت حاکمیت استفاده می‌شود، دلیلی برای در نظر نگرفتن سهم مردم و مجموعه‌های مردم نهاد در این مقوله محسوب نمی‌شود. من به عنوان پژوهشگر این حوزه مساجدی را می‌شناسم که امام جماعت، هیئت امناء و نمازگزاران، شرایطی را فراهم نموده اند

 

 

و یا با کمک خیرین صندوق‌های قرض‌الحسنه‌ای برای این منظور تاسیس نموده‌اند و وقتی یکی از اهالی و یا نمازگزاران صاحب فرزند می‌شوند، بلافاصله مبلغی را به شکل قرض‌الحسنه به او اعطا و او را در آن شرایط کمک می‌کنند. البته این امر مستقل از وظایف اصلی حاکمیت در این باب است.

 

این امر، کاری است که مساجد و شبکه‌های مردم نهاد می‌توانند در حوزه‌ی اقتصاد برای تسهیل و ترویج فرزندآوری انجام دهند. اما مهم‌ترین گام، ترویج سبک زندگیِ کم هزینه و سالم دربین مردم، از سوی مسجدی‌هاست.

 

 

بله! بخشی از آن دستخوش دسیسه و توطئه‌ی دشمنان است. 

 

 در باب طرح‌های بهینه‌گری در موضوع جمعیت باید گفت: این موضوع فقط مختص ایران نیست! از قریب به یک قرن پیش در دنیا اَبَرپروژه‌هایِ مهندسی اجتماعی برای مدیریت جمعیت جهان، با تمرکز بر کشورهای شرقی، آسیایی و آفریقایی و به‌طور ویژه بر روی کشورهای اسلامی، در حال انجام است. قطعاً بعد از انقلاب اسلامی، ایران اسلامی یکی از اهداف اصلی این طرح بزرگ است. برای این گفته شواهد و قرائن بسیاری وجود دارد.

 

به نظر من در حوزه‌ی تغذیه، الگو و سبک زندگی تهاجم‌های بسیاری به سمتِ فرهنگ ایرانی شکل گرفته است، تا نهاد خانواده را از کارکردهای سنتی و اصلی‌اش خارج سازند. این تغییرات، نتایج آن اَبَرپروژه های بین المللی است. پروژه هایی مثل«جنگ جهانی غذا (NSSM ۲۰۰) » در سال ۱۹۹۰ که از طرف برخی نهادهای بین‌المللی مثل «سازمان بهداشت جهانی (Who) » و «صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (Unfpa) »، پیگیری شده است.

 

 

در حوزه جمعیت، چند آدرس غلط وجود دارند، که به این حوزه و پیش‌برد اهدافِ جمعیتیِ کشور آسیب وارد می‌کنند.‌ اول اینکه؛ دوقطبی‌سازی در این مسئله، حاصل اتاق‌های فکر دشمن در خارج از کشور است. 

 

 

فرزندآوری و افزایش جمعیت هیچ ارتباطی با چند همسری و تعدد زوجات ندارد. این یک تحلیل اشتباه است، چون در فرهنگ کنونی جامعه‌ی ما، معمولاً ازدواج دوم به منزله فروپاشی ازدواج اول است. لذا به هیچ عنوان نمی‌توان از ازدواج دوم که خود متزلزل است و همچنین باعث از هم گسستگی ازدواج اول می‌شود، توقع کمک به افزایش جمعیت داشت! اساساً چند همسری هیچ سودی برای افزایش جمعیت نخواهد داشت. 

 

نکته مهم دیگر این است که مسئله‌ی افزایش جمعیت را نباید به حاکمیت پیوند زد. چون اگر این موضوع، حاکمیتی قلمداد شود، خانواده‌ی ایرانی احساس خواهد کرد که افزایش جمعیت مسئله‌ی او نیست، بلکه مسئله‌ی حاکمیت است. لذا برای تغییر رفتار خود هیچ انگیزه‌ای نخواهد داشت.

 

ما باید ابعاد و منافع فردی، خانوادگی و اجتماعی را برجسته نماییم. در این رابطه، آیات، روایات، امثال و حِکَم فراوانی وجود دارند که باید برای تبیین این موضوع برجسته و استفاده شوند.