فخر ایران، از فیزیک تا خدا

از فیزیک تا خدا

استاد حسن رحیم پور ازغدی درباره شهید فخری زاده می‌گوید: سردار محسن، شاگردانش را توجه می‌داد که با نگاه تحلیلی، پرسشگرانه و غیر مقلدانه به سیر تاریخ فیزیک بنگرند و حساس باشند که مثلاً چگونه فیزیک‌دانان از پنج نیروی "مغناطیسی"، "الکتریکی"، "هسته‌ای"، "گرانشی" و "ضعیف" به سه نیرو رسیدند؟ به تلاش امثال ماکسول، فارادی و… احترام می‌گذارد اما پژوهشگر فیزیک را فرامی‌خواند که دوباره و سه باره بیاندیشند چه شد که دو نیروی الکتریکی و مغناطیس به هم پیوست و "الکترومغناطیس" با چه توجیهی پدید آمد؟ چرا انیشتین کوشید همه نیروها را به منشأ واحد بازگرداند و چرا موفق نشد؟ تا دهه‌های اخیر که عبدالسلام و واینبرگ، نیروی ضعیف را به الکترومغناطیس پیوند دادند و جایزه نوبل به کشف "الکترو ضعیف" به عنوان نیروی سوم داده شد.

 استاد شهید، برادر فخری‌زاده در نامه به یکی از شاگردانش می‌نویسد این تحلیل، مبتنی بر تفکیک میان مفهوم نیرو و انرژی است. "نیرو"، مفهوم فعلیت یافته‌ی "انرژی" است به ضمیمه همان فرض که انرژی کل جهان ثابت باشد و ماده هم انرژی قلمداد شود، از منظر مادی، جهان فقط انرژی است و انرژی، کاملاً به هم پیوسته و دقت کن که این نکته بسیار دقیق است. شاید فعلاً نباید می‌گفتم ولی نگران یک سردرگمی برای تو بودم و در آینده یکی از مطالب کلیدی که روی آن بحول الله وقوته کار خواهم کرد و منتظر پرسش‌های تعیین کننده و تازه‌ای است، همین مطلب است.

 و اما آن فیزیکدان عارف مسلک مجاهد در خصوص نقطه یا نقاط وصل یا فصل " فیزیک" و"متافیزیک"، تئوری‌های متنوعی را قابل بررسی می‌دانست. در دهه ۶۰ در جبهه کردستان، هم می‌جنگید وهم برای هم رزمانش، نشست "حافظ خوانی" داشت، انس همزمان با شعر و با فیزیک، طرفه بود. در مورد خداوند، معتقد به ضعف ذاتی، نه تنها در زبان فیزیک، بلکه در دستگاه زبان متافیزیک‌های بشری و غیر وحیانی بود. می‌گفت منطقاً باید به زبان خود خداوند و پیام‌آورانش و سخنگویان و مفسرانش ائمه معصومین (ع) متوسل شد. خداوند از ذرات تشکیل نشده که هر ذره آن در موجودی از موجودات عالم باشد. شیفته مرزبندی امیرالمومنین (ع) در نفی "مباینت" و"ممازجت" اشیا با خداوند و معتقد به امکان تأثیرگذاری چنین مفاهیمی نه فقط در "علم متافیزیک" بلکه در پایه‌های بنیادین فیزیک اشیا بود. گرچه خداوند همه جا با همه وجود، حاضر و ناظر است و جا، مکان و حرکت ندارد تا موضوع فیزیک باشد. خداوند در مورد صفات خود تعبیراتی ویژه و توقیفی اما قابل تعقل و قابل شهود دارد. جبروت او همه چیز را پر کرده، علم او به همه چیز تعلق دارد. به انسان، نزدیک تر از خود او به خودش، و از رگ گردنش است، دیده نخواهد شد اما دور نیست. او به ما نزدیک است و ما از او دور! و این (دوری در عین نزدیکی)، چه دامنه مفهومی در نسبت‌های هستی با ما دارد؟ و فیزیک چه نقشی در معرفه الله می‌تواند داشته باشد؟ او که در گوش روح ما مدام نجوا می‌کند آنگاه که بندگان من، هرکس، هر وقت، هر جا مرا بخوانند، بگو من بسیار نزدیک هستم، نه کنارشان، بلکه "با ایشان" (مَعَهُم) هستم، صدایشان را می‌شنوم و دعایشان را اجابت می‌کنم…. و چنین بود که دعای حاج محسن، شنیده شد، اجابت شد، شهید شد و… و. با پیکری خونین به دیدار (خدای متافیزیک و فیزیک هستی) رفت.

 فیزیک هسته‌ای را متفکرانه می‌دانست

 حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، استاد حوزه و دانشگاه و رئیس مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران در خصوص ویژگی‌های شهید فخری‌زاده بهپایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR گفته است: شخصیت حاج محسن فخری‌زاده آن‌قدر مهم بود که صهیونیست‌ها و منافقین برای ترور این شخصیت مهم این مقدار طراحی و هزینه کردند تا به نتیجه رسیدند. ایشان برای دشمن خیلی مهم بود و بارها و بارها نقشه‌ی ترورش را ریختند و موفق نشدند و شکست خوردند، ولی این بار با یک چنین گروه تروریستی حمله کردند و ایشان را به شهادت رساندند. دشمن سال‌ها به‌دنبال ترور ایشان بود. قطعاً بیش از ده سال برای ایشان نقشه کشیدند و این ترور هم یک کار مطالعاتی قوی بود که توانستند این‌قدر دقیق و ظریف با کمک عوامل نفوذی، رفت‌وآمد ایشان را شناسایی کنند.

امّا شهید فخری‌زاده چه ویژگی داشت و دشمن از ایشان چه تصویری داشت که چنین امکانات و تجهیزاتی را هزینه می‌کند تا ایشان را به شهادت برساند؟ جواب من این است که شخصیت دکتر فخری‌زاده یک شخصیت جامعی بود که سه ویژگی را با هم داشت. ویژگی اوّل اینکه ایشان دانشمند هسته‌ای بود. رشته‌اش فیزیک هسته‌ای بود و دانش فیزیک هسته‌ای را متفکرانه می‌دانست. ببینید بعضی‌ها عالم‌اند، دانشمند فیزیک هسته‌ای‌اند؛ امّا متفکرانه فیزیک هسته‌ای را نمی‌شناسند. لذا ایشان با توجه به شناخت و نظراتی که در فلسفه‌ی علم داشت و نسبتی که بین فیزیک کوانتوم‌مکانیک با فلسفه‌ی اسلامی؛ یعنی حکمت متعالیه برقرار می‌کرد و علقه‌ی خاصی به حکمت متعالیه داشت، فیزیک هسته‌ای را متفکرانه می‌دانست.

ویژگی دوم ایشان صفا، حالات عرفانی، خلق‌وخو، ویژگی‌های اخلاقی و عرفانی بود. نگاه شهید فخری‌زاده به عالم و آدم واقعاً توحیدی بود. یک شخصیت معنوی که اهل تهجد، اهل ذکر و اهل مسائل عرفانی بود. معمولاً کسانی که توفیق شهادت پیدا می‌کنند از خصلت‌های آن‌ها همین اهل معنابودن و اهل صفابودن است.

ویژگی سومی که حاج محسن داشت، توان بسیار بالای مدیریتی ایشان بود که می‌توانست تیم‌های مختلف علمی را جمع کند و در زمینه‌های مختلف دستاوردی را به نتیجه برساند. ایشان در حوزه‌ی هسته‌ای جزو مدیران کلان تیم‌های مختلف هسته‌ای بود؛ چون فعالیت‌های هسته‌ای تیم‌های متعددی دارد. در حوزه‌های موشکی و در یک سال اخیر در زمینه‌ی کرونا و تولید کیت تست کرونا و تولید واکسن که الآن به آزمایش انسانی رسیده، توان مدیریت بالای ایشان بود که توانست مجموعه‌ها را جمع کند و کار را به نتیجه برساند. به نظر من جمع این سه ویژگی ایشان را یک شخصیت کم نظیر و برجسته‌ای کرد که باید به آن توجه کنیم.

امّا در مورد جلساتی که خدمتشان بودم، بنده وقتی مسئول مؤسسه‌ی حکمت و فلسفه‌ی ایران شدم، شهید فخری‌زاده که با اسم مستعار محسنی شناخته‌ می‌شد سراغ من آمد و گفت که ما جلسات فلسفه و فیزیکی داریم، ولی می‌خواهیم این جلسات را با شما داشته باشیم. من به ایشان عرض کردم یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایم در مؤسسه‌ی حکمت و فلسفه، پیوند فلسفه با علوم فیزیک، زیست‌شناسی، علوم انسانی مثل مدیریت، اقتصاد، سیاسی، هنری و ... است؛ یعنی من در سه حوزه‌ی فلسفه و علوم طبیعی، فلسفه و علوم انسانی و فلسفه و هنر دغدغه داشتم. در مؤسسه هم جلسات متعددی برگزار کردیم. در مورد فلسفه‌ی فیزیک ایشان بانی دغدغه‌ی ما بود و خیلی منظّم و پیگیر به جلسات می‌آمد و موضوع را مطالعه می‌کرد و پاورپوینت آماده می‌کرد.

جالب است بدانید که بعضی از اساتید فلسفه‌ی علم که اصلاً اعتقادی به علوم انسانی اسلامی و دینی نداشتند و پیوند فلسفه‌ی اسلامی با علوم را هم قبول نداشتند را ما دعوت می‌کردیم و در جلسه می‌آمدند. آقای دکتر فخری‌زاده در مقابل همه‌ی این‌ها پاورپوینتش را ارائه می‌کرد، متون انگلیسی را نشان می‌داد، ترجمه می‌کرد، عبارات را می‌خواند و نگاه فیلسوفان علم را توضیح می‌داد و از حکمت اسلامی استفاده می‌کرد و بعد نظر خودش را مطرح می‌کرد. ایشان با کمال حلم و حوصله و صبر و سعه‌ی صدر سؤالات و اشکالاتی که مطرح بود را پاسخ می‌داد. انصافاً ایشان اهل علم و حلم و ادب بود و با کمال تواضع به مؤسسه‌ی حکمت و فلسفه می‌آمد و در جلسات ما از سال ۹۲ تا ۹۵ شرکت می‌کرد. انصافاً هم از همه‌ی اعضاء پیگیرتر بود و با مطالعه و با دقت و جدیّت حضور پیدا می‌کرد و در بحث مشارکت داشت.

 گمنامی شهید فخری‌زاده

زمانی که محسن فخری‌زاده به شهادت رسید کمتر کسی او را می شناخت. اما انگار دشمن او را به خوبی می شناخت و آگاهانه او را ترور کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی، عظمت یافتن نام شهید فخری‌زاده در میان عموم مردم و ابراز تأسف بسیاری از جوانان از ناشناخته بودن او در زمان حیاتش را از آثار اخلاص شهید دانستند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ضمن محکوم کردن این اقدام بزدلانه دشمن طی پیامی فرمودند: دانشمند برجسته و ممتاز هسته‌ای و دفاعی کشور جناب آقای محسن فخری‌زاده به دست مزدوران جنایتکار و شقاوت‌پیشه به شهادت رسید. این عنصر علمی کم‌نظیر جان عزیز و گرانبها را به خاطر تلاش‌های علمی بزرگ و ماندگار خود، در راه خدا مبذول داشت و مقام والای شهادت، پاداش الهی اوست. 

روایت همسر شهید فخری‌زاده از عصر جمعه

تنم پر از ترکش حاصل از انفجار وانت بود، درد در تمام بدنم موج میزد؛ ولی همه حواسم پیش محسن بود محسن را در آغوش گرفته بودم؛ خون از کمرش جاری شده و کف آسفالت پهن شده بود صحنه کربلا بود؛ التماس می‌کردم کسی به فریاد ما برسد.

 حامد اصغری محافظ اصلی محسن تیر خورده و روی زمین افتاده بود. محسن در آغوشم تیر می‌خورد و یک نیسان جلوتر منفجر شده بود. دوروبرم کسی نبود خدایا من با این غربت چه کنم؟ خدایا به غریبی دختر علی، به غریبی من رحم کن. 

ناراحتی قلبی‌ام که سی سال با من همراه بود تشدید شد. هر لحظه احساس می‌کردم الان قلبم از حرکت می‌ایستد. بوی خون و دود و باروت جاده آبسرد دماوند را برداشته بود احساس عطش می‌کردم سرم داشت از شدت درد منفجر می‌شد. تنها فریاد می‌زدم ای دختر علی دستم به دامنت به دادم برس.

موج انفجار همه را زمین‌گیر کرد و آبسرد غرق در سکوتی سرد شد. هیچ وقت این طور غریبی نکشیده بودم انگار صحنه کربلا بود که داشتم در کنار خیمه‌های نیمه سوخته با دختران پابرهنه فریاد می‌زدم. به سختی توانستم با پسرم تماس بگیرم تا به فریادمان برسد.

پیکر غرق خون محسن را اولین جایی که می‌شد رساند، درمانگاه آبسرد بود. همه گریه می‌کردند و نمی‌دانستند چه باید بکنند. تمام وجودم شده بود دلشوره؛ سراسیمه دنبالشان می‌دویدم. در همان دویدن‌ها، از سوزش کف پایم تازه متوجه شدم کفش ندارم. 

تیرها به کمر محسن خورده بود و نخاع او را قطع کرده بود. من کنارش ایستاده بودم و فریاد می زدم: «به دادمون برسید! خونریزی شدید داره؛ تیرها به کمرش خورده.» در درمانگاه آبسرد نتوانستند کاری انجام دهند و محسن را با اورژانس هوایی به بیمارستان بقیه‌الله بردند.

می‌دانستم محسن دیگر تمام کرده‌است. گفتم: محسن جان رفتی خدا به همراهت، اصلاً نگران نباش من پای زندگی ایستاده‌ام. اما زندگی ما چقدر زود تمام شد. سی چهل سال که همراه یک مرد باشی، مدت زیادی نیست؛ مثل برق‌وباد گذشت و تمام هستی و داروندارم را یکجا از دست دادم.

۳ سال پس از شهادت محسن فخری‌زاده اسرائیل به آرامش رسید؟

همسر شهید فخری‌زاده با اشاره به خاطراتی از دوران زندگی مشترکشان می‌گوید: یک روز گفتم «محسن جان! دیر میای، بچه ها نگرانت هستن.» لبخندی زد و حرفی از صمیم قلبش بیرون آمد؛ حرفی که زبانم را قفل زد. غیرتمند گفت: «هر چی من بیشتر کار کنم، نتانیاهو و ترامپ کمتر خواب راحت به چشمشون میاد»، پس اجازه بده بیشتر کار کنم. معنای این حرفش را زمانی فهمیدم که شهید شد. نتانیاهو توئیت زد و برای یهودی‌ها شنبه خوبی را آرزو کرد. از «شنبه آرام» در اسرائیل گفت؛ از شنبه بعد از محسن فخری زاده. اما آیا اسرائیل به «شنبه آرام» رسید؟ 

پیام رهبر انقلاب درپی ترور دانشمند هسته‌ای و دفاعی شهید محسن فخری‌زاده

بسم الله الرّحمن الرّحیم

دانشمند برجسته و ممتاز هسته‌ئی و دفاعی کشور جناب آقای محسن فخری‌زاده به دست مزدوران جنایتکار و شقاوت‌پیشه به شهادت رسید. این عنصر علمی کم‌نظیر جان عزیز و گرانبها را به خاطر تلاشهای علمی بزرگ و ماندگار خود، در راه خدا مبذول داشت و مقام والای شهادت، پاداش الهی اوست. دو موضوع مهم را همه‌ی دست‌اندرکاران باید به جِدّ در دستور کار قرار دهند، نخست پیگیری این جنایت و مجازات قطعی عاملان و آمران آن، و دیگر پیگیری تلاش علمی و فنی شهید در همه‌ی بخشهائی که وی بدانها اشتغال داشت. اینجانب به خاندان مکرم او و به جامعه‌ی علمی کشور و به همکاران و شاگردان او در بخشهای گوناگون، شهادت او را تبریک و فقدان او را تسلیت میگویم و علو درجات او را از خداوند مسألت میکنم.

سیّدعلی خامنه‌ای

۸ آذرماه ۹۹  

 یادش را گرامی بداریم

شایسته است که در سالروز شهادت ایشان، ائمه جماعات محترم، در منابر و تریبون های مختلف، در راستای جهادتبیین و توسعه و ترویج ارزش های ایثار، شهادت و محور مقاومت، به منظور شناساندن بیشتر این دانشمند فیلسوف، سخنرانی‌های گسترده‌ای برای عموم مردم ایراد نمایند.

پایان پیام/